Komu należy się srebrny medal?

Ten lśniący kruszec kojarzy się przede wszystkim z biżuterią. W historii jednak decydował o władzy, zdrowiu, urodzie, a także wyjaśniał określenie „błękitnej krwi”. Na świecie jest nawet państwo, które swoją nazwę zawdzięcza srebru.

Sztuka, w tym poezja, nierzadko mianują srebro „złotem dla ubogich”, lecz przeszłość poświadcza, że takie określenie jest bardzo mylne. Srebro stosowane jest nie tylko w takich branżach, jak medycyna, elektronika czy jubilerstwo. Do XIII wieku Europejczycy znali i wykorzystywali jedynie siedem metali, w tym właśnie srebro. Miało ono ogromny wpływ na rozwój gospodarczy Starego Kontynentu i było warte o wiele więcej niż złoto. Od VII wieku p.n.e. używano srebra jako pieniądza, a jego posiadanie decydowało o dostępie do władzy. Gdyby nie srebro, Paryż mógłby nie przetrwać oblężenia Wikingów w IX wieku…

Ludzkość natrafiła na srebro ok. 7 tys. lat temu, przy czym dopiero ok. 3000 r. p.n.e. zaczęto się nim interesować i oddzielać od innych minerałów. Pierwsza działalność wydobywcza srebra na terenie Polski odbywała się już około III wieku n.e. Wówczas wykopywano je w okolicach Bytomia. To tam w XII wieku, powstała kopalnia, z której eksploatowano przede wszystkim ołów przez kilka wieków zaspokajający ok. 80 proc. europejskiego zapotrzebowania. W czasie rewolucji przemysłowej kopalnia przeszła innowacyjną wówczas restrukturyzację. Zaczęto wydobywać również cynk i eksportować surowce w skali światowej, przyczyniając się tym samym do rozwoju przemysłu ciężkiego i silników parowych. Powstało tam miasteczko przechodzące przez stulecia przez polskie, czeskie i niemieckie ręce – Tarnowskie Góry, gdzie dziś możemy zwiedzać zabytkową sztolnię.

Od talara do dolara

Polska jest czwartym na świecie wytwórcą srebra po Meksyku, Peru i Chinach. To w znaczącym stopniu zawdzięcza historii wspomnianej kopalni, ale także złożom miedzi, jakie odkryto w okolicach Legnicy w latach 60. XX wieku. Srebro najczęściej występuje wraz z innymi pierwiastkami jak miedź, pallad, ołów. Jedno z polskich przedsiębiorstw miedziowych jest jego drugim na świecie producentem. Dzięki temu w Polsce może prężnie rozwijać się także branża jubilerska reprezentowana przez znane na świecie polskie marki z tradycjami.

Srebro było najcenniejszym kruszcem do niemal XX wieku i dało początek dolarowi. Srebrne monety wybijano niegdyś w niemieckiej miejscowości Dolina Joachima i nazywano je „joachimstahaler”. Nazwę tę skrócono do „thaler”, co z kolei wymawiano „talar”, a talar stał się później dolarem. Ponadto, podczas pierwszych nowożytnych letnich igrzysk olimpijskich w Atenach w 1896 roku do zwycięzców trafiał srebrny, nie złoty medal.

Argenti czyli srebro

Srebru przez wiele wieków nadawano także właściwości magiczne. Kojarzono je z księżycem i jego bladym kolorem, a także wierzono, że jest toksyczne dla niebezpiecznych duchów i stworzeń, jak np. wampiry. Opowiadano także legendy o górach pełnych srebra, które później dało nazwę jednemu ze współczesnych krajów. Jakiemu? To prostsze niż się wydaje – jeśli w pierwszej chwili odpowiedź nie przychodzi Wam do głowy, wystarczy przypomnieć sobie, jak „srebro” brzmi po łacinie.

Srebro ma też bardziej praktyczne zastosowania – posiada właściwości bakteriobójcze i dezynfekujące, które znane były już w starożytnej Persji. Korzystano z niego w garncarstwie, by zapobiegać psuciu się wody, wina czy octu. Obecnie stosowane jest  w leczeniu chorób i infekcji skóry, oczu, gardła, płuc czy żołądka (np. w postaci srebra koloidalnego). Bardzo dobrze działa też na poparzenia, przyśpieszając gojenie. Co więcej, wypolerowane srebro niemal w stu procentach odbija światło. Dzięki temu wykorzystywane jest w produkcji luster, szkła, ogniw fotowoltaicznych czy powłok termicznych, a nawet tradycyjnych klisz fotograficznych.

Srebro przewodzi też ciepło i elektryczność najbardziej ze wszystkich metali. Stąd też używa się go w produkcji sieci telekomunikacyjnych, smartfonów, klawiatur komputerowych czy przewodów w urządzeniach elektronicznych lub pojazdach. Wytwarza się z niego także wysokiej klasy flety, naczynia, sztućce i – naturalnie – biżuterię. To właśnie przez takie towary arystokraci i monarchowie, którzy jako jedyni mogli sobie na nie pozwolić, chorowali na srebrzycę, tzn. przebarwienie skóry i oczu na kolor niebieskoszary. Srebro i jego związki mogą bowiem zostać wchłonięte do układu krwionośnego, dlatego też mówiono o błękitnej krwi szlachetnie urodzonych.